اسباب بازی
نقش اسباب‌بازي در تربيت کودک
گفتگو با دکتر فريبا عربگل
خانم دکتر! اصلا چرا بايد در خريد اسباب‌بازي براي بچه‌ها حساسيت به خرج داد و دقت کرد؟ مگر اسباب‌بازي هم در تربيت و شکل‌گيري شخصيت ما نقش دارد؟
بله، به طور کلي بازي نقش مهمي در بروز و نشان دادن احساسات، ارتباط با ديگران و شکل‌گيري شخصيت کودک دارد. انتخاب اسباب‌بازي هم يک بخش مهم در بازي است. لازم است که انتخاب و خريد اسباب‌بازي با هدف انجام شود. مثلا برخي اسباب بازيها در تقويت قدرت تمرکز و توجه موثرند. بعضي خلاقيت و قدرت فکري بچه‌ها را بالا ميبرند. بعضي اطلاعات عمومي بچه‌ها را بيشتر ميکنند و برخي موجب تقويت مهارتهاي حرکتي ميشوند. گاهي هم ممکن است هدف خريد اسباب‌بازي لذت بردن و شاد بودن بچه‌ها باشد. به هر حال، انتخاب اسباب‌بازي مناسب موجب پرورش خلاقيت و افزايش تواناييهاي کودک و گسترش ارتباط او با ديگران و آماده‌سازي او براي نقش‌هاي واقعي‌اش او در زندگي آينده ميشود. مثلا وقتي براي يک دختربچه عروسک ميخريم او را به طرف پذيرفتن نقش‌هاي متناسب با جنسيتش راهنمايي مي‌کنيم. او در بازي با عروسک خود رفتار بزرگ‌ترها را تقليد ميکند، ميگويد عروسکم سردش شد، گرسنه شد يا خوابش ميآيد، بايد به او شير بدهم يا او را بخوابانم… او در اين بازي به نوعي نقش مادري را تجربه ميکند، نقشي که او قرار است در آينده در زندگي واقعي ايفا کند.
پس اسباب‌بازي را بايد متناسب با جنسيت کودک انتخاب کرد؟
يعني باز هم ميرسيم به اين نکته که در خريد اسباب‌بازي بايد به جنبههاي آموزشي توجه کرد؟
بهتر است اين‌طور باشد و خريد اسباببازيهايي که هيچ جنبه آموزشي ندارند، به تخليه هيجانات کودک کمک نميکنند و موجب ارتباط او با ديگران نميشوند، محدود شود.
محدود شود؟ يعني بعضي وقتها اشکال ندارد؟
بله، اگر کودکي اين نوع اسباببازيها را اصلا نداشته باشد و هميشه در حسرت تجربه يکي از آنها بماند، ممکن است مشکلاتي به وجود بيايد. مثلا ماشين کنترلي را درنظر بگيريد. اين اسباب‌بازي خيلي به تقويت خلاقيت کودک کمک نميکند و جنبه آموزشي چنداني ندارد اما اگر بچه اين اسباب‌بازي را نداشته باشد، ممکن است با خودش فکر کند که چرا ديگران دارند و او ندارد و يا دلش بخواهد بداند ماشين کنترلي چه‌طور کار ميکند.
ولي اين روزها تنوع اسباببازيها خيلي زياد شده! آيا درست است که براي بچه‌هايمان اسباببازيهاي متنوع بخريم و اتاقش را با اسباب‌بازي پر کنيم؟
نه، منظورم اين نبود. اگر اين کار را بکنيد که ديگر کودک فرصت کافي براي بازي با اسباببازيهايش را ندارد و راه استفاده از آنها را ياد نميگيرد. خريد اسباب‌بازي براي کودک بايد جنبه تشويقي داشته باشد. بچه بايد براي رسيدن به خواستههايش کمي تلاش کند و صبر و انتظار بکشد. اگر ببيند که هميشه همه چيز برايش به راحتي و بدون هيچ تلاش و کوششي فراهم ميشود، در آينده همين انتظار را خواهد داشت.
چه اسباببازيهايي براي چه سني مناسب است؟
دسته‌بندي مشخصي وجود ندارد اما تا 2 سالگي بايد بيشتر از اسباببازيهايي استفاده شود که تحريک حسي و حرکتي براي بچه‌ها ايجاد کند. مثلا جغجغه موجب تحريک سيستم شنوايي کودک ميشود يا اسباببازيهاي رنگي که بالاي تخت کودک نصب ميشود، قدرت بينايي کودک را تحريک ميکند. اما در عين حال بايد امن باشد. امن يعني اين که تيز و برنده نباشد و رنگ و جنسش طوري باشد که آسيبهاي فيزيکي و مسموميت ايجاد نکند.
و بعد از دو سالگي چه‌طور؟
از دو سال به بالا اسباببازيهايي بهترند که در تقويت خلاقيت، مهارت حل مساله و تمرين براي ايفاي نقش‌هاي دوران بزرگسالي نقش داشته باشند؛ مثل لگو يا جورچين. البته پدر و مادر وقتي ميبينند کودک نميتواند با اين اسباببازيها کار کند، نبايد خودشان اين کار را انجام دهند. بايد نظارت کنند تا او خودش با اين اسباببازيها کار کند.
گاهي وقتي بچه‌ها يک اسباب‌بازي را در ويترين مغازه ميبينند، به اصرار از ما ميخواهند آن اسباب‌بازي را بخريم. در اين‌مواقع بايد چه‌طور با کودک برخورد کرد؟
چه در مورد خريد اسباب‌بازي و چه در موارد ديگر اصل کلي اين است که اگر خواسته کودک منطقي بود و ما تشخيص داديم که نياز دارد برايش ميخريم اما اگر ديديم چيزي را ميخواهد که مانند همان را دارد يا به تشخيص ما خواسته‌اش غيرمنطقي است، آن وقت بايد به او بي‌توجهي کنيم.
توصيه آخر
والدين براي بازي با بچه‌ها وقت بگذارند و در بازي با آنها شريک شوند و طوري بازي کنند که انگار خودشان هم بچه هستند. اين کار موجب ميشود ارتباط بين والدين و کودک تقويت شود و در موقع لزوم کودک از والدين حرفشنوي داشته باشد.
منبع: http://www.salamat.com
